17 juni 2024
Een nieuwe bloedtest kan de terugkeer van multipel myeloom, een type bloedkanker, een jaar eerder opsporen dan de huidige standaard bloedtest. De ontwikkelde meting is een factor duizend keer gevoeliger. Dat blijkt uit een studie van het Radboudumc bij veertig patiënten. Wat de klinische gevolgen zijn van de nieuwe meting, is nog niet bekend.
Multipel myeloom, ook bekend als de ziekte van Kahler, is een bloedkanker die ontstaat in het beenmerg. Daarbij gaat een bepaald type witte bloedcel, de plasmacel, ongeremd delen. In Nederland krijgen ongeveer 1300 mensen per jaar deze ziekte. De helft van de patiënten reageert zo goed op behandeling dat de ziekte daarna niet meer te meten is in het bloed. Helaas komt de ziekte wel bijna altijd terug.
Om te bepalen wanneer de ziekte terugkeert, is de standaard test nu een meting op een biopt uit het beenmerg. Dat is een invasieve methode, die daardoor niet regelmatig kan worden uitgevoerd. Daarbij is de uitslag niet helemaal betrouwbaar. Die is namelijk afhankelijk van waar je prikt, omdat de ziekte niet overal in het beenmerg zit. Er bestaat ook een bloedtest, maar die is veel minder gevoelig. Daarmee zie je pas dat de kanker terug is wanneer het aantal kankercellen al hoog is.
Beter monitoren
Onderzoekers van het Radboudumc hebben samen met collega’s van het Erasmus MC een nieuwe bloedtest ontwikkeld die duizend keer gevoeliger is dan de huidige bloedtest. Zij laten in een studie met veertig patiënten zien dat ze met hun test al een jaar eerder kunnen aantonen dat het aantal kankercellen weer toeneemt, vergeleken met de huidige standaard bloedtest. Voor de nieuwe bepaling is minder dan een druppel bloed nodig.
‘Patiënten bij wie de ziekte niet meer meetbaar is na de behandeling, zitten vaak jarenlang in onzekerheid’ zegt Hans Jacobs, Medisch Immunoloog. ‘Met de nieuwe bloedtest kun je veel beter monitoren, dat geeft duidelijkheid. Als de huidige bloedtest terugkeer van kanker aantoont, is het aantal kankercellen alweer hoog en wordt er een andere therapie ingezet. Met de nieuwe test zien we de stijging van kankercellen al veel eerder. Misschien kun je daardoor de therapie sneller en beter afstemmen op de situatie van de patiënt, maar dat weten we nog niet. Dat gaan we onderzoeken.’
Slim bijsturen
De nieuwe bloedtest is gebaseerd op de meting van antilichamen gemaakt door plasmacellen, die een belangrijke rol spelen in de afweer. ‘Gezonde mensen hebben plasmacellen met verschillende soorten antilichamen, die klaar staan om verschillende soorten ziekteverwekkers op te ruimen’, vertelt onderzoeker Hans Wessels. ‘Bij multipel myeloom gaat één van die cellen ongeremd delen. Dan ontstaat een groot aantal plasmacellen met allemaal dezelfde antilichamen. Die meten we met de nieuwe test.’
In eerste instantie duurde de ontwikkeling van de test voor elke specifieke patiënt test 125 dagen. Nu is er een slimmere manier ontwikkeld die voor iedere patiënt geschikt is, en waarbij ook nog testen voor 25 patiënten tegelijk ontwikkeld kunnen worden. Met deze verbeteringen duurt een testontwikkeling nog maar vijf dagen, waardoor er veel meer patiënten gemeten kunnen worden. Daarnaast maakten de onderzoekers samen met het bedrijf Bruker nieuwe software, die de meting slim kan bijsturen. Daardoor pikt de test nog sneller signalen van tumorcellen op.
Vingerprik
De nieuwe test is nog niet beschikbaar in de kliniek. ‘Daarvoor hebben we eerst ISO-certificering nodig’, zegt hoogleraar Personalized Healthcare Alain van Gool. ‘We willen daar de komende jaren aan werken. Tot die tijd voeren we deze test alleen uit in klinische studies.’ In de tussentijd kijken de onderzoekers of hun methode ook betrouwbaar werkt als mensen thuis een druppeltje bloed afnemen met een vingerprik. Patiënten hoeven dan niet meer naar het ziekenhuis te komen voor een bloedafname, wat een volgende stap in de reeks innovaties zou zijn.
De beschreven bloedmeting is nog niet beschikbaar in de kliniek, alleen binnen klinische studies. Vrijwillig aanmelden voor deze studies is niet mogelijk. Het Radboudumc selecteert zelf patiënten op basis van in- en exclusiecriteria.
Over de publicaties
Het samenwerkingsproject EnFORCE (LSHM 21032) is medegefinancierd door met PPS-toeslag die door Health~Holland, Topsector Life Sciences & Health, beschikbaar is gesteld ter stimulering van publiek-private samenwerkingen. Ook KWF financierde dit onderzoek. De beschreven resultaten zijn gepubliceerd:
- Clinical Chemistry Laboratory Medicine Journal: An automated workflow based on data independent acquisition for practical and high-throughput personalized assay development and minimal residual disease monitoring in multiple myeloma patients. Charissa Wijnands, Gad Armony, Somayya Noori, Jolein Gloerich, Vincent Bonifay, Hélène Caillon, Theo M. Luider, Sven Brehmer, Lennard Pfennig, Tharan Srikumar, Dennis Trede, Gary Kruppa, Thomas Dejoie, Martijn M. VanDuijn, Alain J. van Gool, Joannes F.M. Jacobs, Hans J.C.T Wessels. DOI: 10.1515/cclm-2024-0306
- Clinical Chemistry Laboratory Medicine Journal: M-protein diagnostics in multiple myeloma patients using ultra-sensitive targeted mass spectrometry and an off-the-shelf calibrator. Charissa Wijnands, Pieter Langerhorst, Somayya Noori, Jenneke Keizer-Garritsen, Hans J.C.T. Wessels, Jolein Gloerich, Vincent Bonifay, Hélène Caillon, Theo M. Luider, Alain J. van Gool, Thomas Dejoie, Martijn M. van Duijn, Joannes F.M. Jacobs. DOI: 10.1515/cclm-2023-0781
- Blood Cancer Journal: Dynamic monitoring of myeloma minimal residual disease with targeted mass spectrometry. Somayya Noori, Charissa Wijnands, Pieter Langerhorst, Vincent Bonifay, Christoph Stingl, Cyrille Touzeau, Jill Corre, Aurore Perrot, Philippe Moreau, Hélène Caillon, Theo M. Luider, Thomas Dejoie, Joannes F. M. Jacobs and Martijn M. van Duijn. DOI: 10.1038/s41408-023-00803-z
-
Meer weten over deze onderwerpen? Klik dan via onderstaande buttons door naar meer nieuws.
Nieuws homepage Patientenzorg en Nieuws en verhalen
